Выборы

Сяргей Калякін: гэта глупства, што камуністы расстралялі ўсю інтэлігенцыю, я ў гэта не веру

Гутарка з Сяргеем Калякіным — заключнае інтэрв’ю ў межах сумеснага праекта ePramova.org і Naviny.by. Раней мы пагутарылі з іншымі ўдзельнікамі прэзідэнцкай кампаніі — Мікалаем Улаховічам, Таццянай Караткевіч, Анатолем Лябедзькам, Віктарам Цярэшчанкам і Сяргеем Гайдукевічам.

З лідарам Беларускай партыі левых “Справядліві свет” Сяргеем Калякіным мы гаворым пра Расію і Еўропу, рэпрэсіі і кветкі Леніну, хто насамрэч сабраў 100 тысяч подпісаў, за каго галасаваць 11 кастрычніка, чый Крым і ці ўсе словы ёсць у беларускай мове.

Прапануем вам відэаверсію гутаркі, а ніжэй прыводзім падборку цытат.

Сяргей Калякін нарадзіўся ў 1952 годзе ў Мінску. Старшыня Беларускай партыі левых “Справядлівы свет” (да 2009 года — Партыя камуністаў беларуская). Скончыў Мінскі радыётэхнічны інстытут па спецыяльнасці “радыёінжынер” (1977) і Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт па спецыяльнасці “палітолаг” (1992). Быў членам КПСС з 1977 года. Працаваў у трэсце “Аргтэхбуд”, на вытворчым аб’яднанні “Інтэграл”, у трэсце “Белсувязьбуд”, намеснікам камандзіра рэспубліканскага штаба студэнцкіх будаўнічых атрадаў, першым сакратаром Савецкага райкама партыі Мінска, старшынём Савецкага райвыканкама г. Мінска. Дэпутат Вярхоўнага Савета Рэспублікі Беларусь XIII склікання. На выбарах 2015 збіраў подпісы, каб стаць кандыдатам у прэзідэнты, але не сабраў патрэбную колькасць.

Пра паходжанне свайго прозвішча

Калякін — гэта расійскае прозвішча, мабыць. Ёсць розныя трактоўкі, але ўсё сходзіцца на тым, што гэта ад слова “размаўляць” — “калякаць”.


Пра сваю сям’ю

Калі казаць пра недалёкую гісторыю, то маці мая з сялянскай сям’і з Віцебшчыны — Чашніцкі раён, вёска Хотліна. Бацька з Волгі, з Самары. Сям’я чыгуначнікаў, і сёння многія працуюць у сістэме чыгункі. Бацька — удзельнік вайны, быў кадравым афіцэрам. У званні палкоўніка ён быў звольнены па вядомым загадзе № 100, калі было скарочана вельмі многа афіцэраў з савецкага войска ў 1950-я гады. Маці партызаніла на Віцебшчыне.

Нашая сям’я — паваенная. Вайна нас апаліла ўсіх. У маці на вайне загінуў муж і застаўся сын. У бацькі загінула жонка пры бамбёжцы ў Мінску ў пачатку вайны, і таксама застаўся сын. Які ўсю акупацыю правёў у пяцігадовым веку ў Мінску беспрытульнікам. Бацька яго потым знайшоў у дзіцячым доме. Потым стварылася нашая сям’я — і нарадзіліся яшчэ два сыны, я і малодшы брат. На жаль, маіх зводных братоў ужо няма на свеце.


Пра рускіх

Рускіх я люблю, безумоўна. Што тычыцца ўвогуле стаўлення да рускіх людзей — у мяне вельмі добрае стаўленне. Але трэба разумець, што гэта не панацэя. Сярод рускіх ёсць нягоднікі, як і сярод беларусаў, палякаў, немцаў. Таму стаўленне да чалавека ніколі нельга выбудоўваць паводле нацыянальнай прыкметы: калі ён габрэй — то да яго трэба ставіцца дрэнна, напрыклад, або вельмі добра.


Пра свайго дзядзьку — Мікалая Дземянцея

У мяне было многа вядомых людзей у гісторыі… Брат майго дзеда быў рэпрэсаваны разам з Убарэвічам, быў адным з узнагароджаных ордэнам Чырвонага Сцяга. Патрапіў пад рэпрэсіі, адседзеў 25 гадоў у савецкіх лагерах. Але калі б сёння запрасіць яго ў студыю, ён бы быў на баку тых, каго сёння вінавацяць у рэпрэсіях. На жаль, ці на шчасце — не ведаю. Былі і вядомыя людзі, якія працавалі на дзяржаўнай службе, змагаліся са злачыннасцю…

Дземянцей — так, гэта мой дзядзька, ён быў кіраўніком Вярхоўнага Савета ў апошні перыяд існавання БССР і ў пачатковы перыяд незалежнай Беларусі. Я тады быў кіраўніком раённага камітэта Камуністычнай партыі Беларусі, якая была ў складзе КПСС. Калі была перапыненая дзейнасць кампартыі, я якраз быў першым сакратаром Савецкага райкама партыі Мінска. Потым быў беспрацоўны. Потым на дэмактарычный аснове ў 1992 годзе ў красавіку быў абраны старшынём Савецкага райвыканкама — сярод многіх дэмакратычных кандыдатаў.


Пра тое, дзе паспеў папрацаваць да райкама партыі

Я шмат дзе працаваў. І ў трэсце “Аргтэхбуд”, працаваў на вытворчым аб’яднанні “Інтэграл”, у трэсце “Белсувязьбуд”. Увогуле, мне пашчасціла ў маладосці, я атрымаў вялікую школу кіроўнай дзейнасці. Ва узросце 27 гадоў я быў намеснікам камандзіра рэспубліканскага штаба студэнцкіх будаўнічых атрадаў. У мяне было 20 тысяч студэнтаў у падпарадкаванні, якія працавалі па ўсім Савецкім Саюзе. Я вёў замежжа — то бок, не займаўся арганізацыяй працы ў Беларусі, а арганізоўваў працу па ўсім Савецкім Саюзе: у Цюмені, на БАМе, у Казахстане, у Варкуце, у Магадане, у Малдавіі… Гэта была не хлебная пасада, я меў усяго 190 рублёў заробку плюс магчымасці квартальных прэмій у памеры 30%. Але праца была вельмі цікавая. Даводзілася кантактаваць з кіраўнікамі міністэрстваў і ведамстваў па ўсім Саюзе, каб выбіваць для нашых людзей працу. Кожную вясну трэба было перавезці 20 тысяч чалавек у адзін бок, потым прывезці назад, амаль усіх жывымі. Так, на жаль, гінулі людзі, часта праз п’янку, па ўласнай віне.


Пра выбары 2010 года

Мы тады прынялі рашэнне ў іх не ўдзельнічаць. Было зразумела, што гэта нічога не вырашае… І сёння той няўдзел я бачу памылкай. Я гляджу цяпер, што праз удзел мы маглі прынесці нейкую карысць для партыі, раскруціцца ў грамадскай свядомасці, паспрабаваць больш людзей пераканаць у тым, што Лукашэнка і ягоная сістэма — гэта тупік.


Пра матывы ўдзелу сёлета

Праз наш удзел мы даем магчымасць людзям даведацца, што ёсць такая партыя, у каторай ёсць канкрэтная прапанова па змене сітуацыі ў нашай краіне. Праз удзел мы мелі магчымасць прыцягнуць новых прыхільнікаў, новых людзей у нашую партыю. Урэшце, мы маглі паспрабаваць змяніць сітуацыю ў нашай краіне. Скажу, што не ўсё спраўдзілася з таго, што мы планавалі. Але мы працягваем удзельнічаць, у тым ліку ў справе выкрыцця рэжыму, што гэта не выбары, а фарс.


Пра тое, што трэба рабіць 11 кастрычніка

11 кастрычніка я б пажадаў людзям прыйсці на ўчасткі і паглядзець, як лічаць іх галасы. Мы гатовыя ім дапамагчы — мы ім дамо пасведчанні назіральнікаў. Бо сёння, паводле дадзеных сацыёлагаў, у нас 50% людзей лічаць, што ніякіх праблемаў з выбарамі няма. Ці ісці на выбары — паўстае дылема. Калі вы не пойдзеце на выбары — за вас усё адно прагаласуюць так, як трэба ўладзе. Калі вы пойдзеце галасаваць — тое самае, ваш голас будзе сфальсіфікаваны. Я бачу, што грамадства ў большасці сваёй пойдзе галасаваць. Апошнія дадзеныя НІСЭПД сведчаць, што 72% беларусаў кажуць, што яны прыдуць на выбарчыя ўчасткі. Што праўда, частка з іх — “дакладна прыдуць”, а іншыя — “хутчэй прыдуць”. Дык вось, другую групу трэба падзяліць напалову, і мы ўсё адно атрымаем, што 64-68% выбаршчыкаў пойдуць галасаваць. Але гэта ў цэлым па краіне. А што тычыцца Мінска ды іншых буйных гарадоў, там 48-50% — яўкі можа і не быць. Для ўлады, безумоўна, гэта вельмі дрэнна — і ўлада будзе фальсіфікаваць яўку. Таму я і кажу — прыдзіце і паглядзіце, колькі людзей прыйшло на выбарчыя ўчасткі. А потым зірніце, колькі абвесціць камісія — і вам усё стане ясна.


Пра тое, за каго галасаваць 11 кастрычніка

Я хачу нагадаць, што галасаванне ў нас неабавязковае — калі не хочаш ісці галасаваць, то гэта тваё права. Калі ўжо людзі вырашаць пайсці на выбарчыя ўчасткі, я б заклікаў галасаваць супраць усіх. Бо калі вы не пойдзеце галасаваць — вы зніжаеце колькасць тых, хто будзе галасаваць супраць Лукашэнкі. І тады ён мае больш шанцаў паказваць адкрыты падлік галасоў, калі на выбарчыя ўчасткі прыдуць толькі ягоныя прыхільнікі: вось, паглядзіце, галасуюць у асноўным за мяне!


Пра тое, хто сапраўды сабраў 100 тысяч подпісаў

Маё глыбокае перакананне, што цяперашнія кандыдаты патрапілі ў бюлетэні не таму, што яны маюць на гэта канстытуцыйнае права. Сёння ніхто, апроч Лукашэнкі, подпісы не сабраў. А Лукашэнка сабраў незаконным шляхам адміністрацыйнага рэсурсу. У спісе магло б быць і больш кандыдатаў, калі б Калякін выказаў жаданне і не правёў бы прэсавую канферэнцыю пра тое, што не сабраў подпісы. І калі б Лябедзька не правёў такую прэсавую канферэнцыю — і ён бы быў. Мы былі б у складзе тых, каго зарэгістравалі.


Пра тое, навошта зарэгістравалі Караткевіч

Гэта вельмі трэба! Вы ж разумееце, што ідзе сур’ёзная барацьба, каб у свеце прызналі, што ў Беларусі адбыліся нейкія змены ў лепшы бок. Гэта ніяк не звязана з паляпшэннем дэмакратыі ў нас у краіне, гэта звязана з магчымасцю доступу да міжнародных фінансавых інстытутаў і атрыманнем грошай, якія ўладзе патрэбныя, як паветра. Іначай ўлада можа загінуць і без выбараў. Таму ўсё робіцца дзеля гэтага. Статкевіч быў адпушчаны — хоць трэба было пераступіць Лукашэнку цераз сваё “я”, але ён пайшоў на гэта. Выпусціўшы Статкевіча, не зарэгістраваць нейкую там Караткевіч?.. Якая, па вялікім рахунку, не з’яўляецца яму канкрэнтам нават на справядлівых выбарах.


Пра тое, калі б галасы лічылі як трэба

Калі б галасы лічылі, як трэба, ведаеце, што было б? Быў бы другі тур. Выйшла б Караткевіч, і выйшаў бы Лукашэнка. І невядома, хто б перамог. Але я зноўку заклікаю галасаваць ў тым ліку і супраць Караткевіч, бо патрапіла яна туды не праз белы парадны ўваход. А гэта пакідае ў мяне пытанне: ці не з’яўляецца яна залежнай ад тых, па чыёй волі яна туды патрапіла?


Пра тое, чаму не удалося сабраць 100 тысяч подпісаў

Увогуле, у нас была дыскусія і нават галасаванне на з’ездзе — удзельнічаць ці не ўдзельнічаць у выбарах. Усяго 119 дэлегатаў з’езда з 200 прагаласавалі за тое, каб мы ўдзельнічалі. У мяне было адчуванне, што людзі настолькі стаміліся ад улады, настолькі хочуць жыць па-іншаму, што яны будуць дапамагаць нам збіраць подпісы. Гэтага не адбылося. Я сам адмыслова наведаў каля 20 прахадных найбуйнейшых заводаў. Калі са змены, напрыклад на аўтамабільным заводзе, выходзіць 7000 чалавек. І там стаяць пікеты: за Лукашэнку, за Караткевіч, за Калякіна, за Лябедзьку, за Цярэшчанку. І людзі ідуць міма іх усіх і такое адчуванне, што “пайшлі вы ўсе са сваімі выбарамі…” За выбарцамі трэба было бегаць, угаворваць паставіць подпіс. Людзі казалі: я за вас прагаласую, але падпісвацца не буду. Ёсць страх, бо трэба ж даваць пашпарт…


Пра 7000 подпісаў Цярэшчанкі

Вам цікава, чаму ўсе здалі, ва ўсіх нармалёва — а ў Цярэшчанкі раптам 7000 подпісаў толькі? Бо так не бывае! Калі аднолькавыя групы збіраюць подпісы, а потым у аднаго выяўляецца менш за ўсіх… Пры тым, што ён плаціў па даляру за подпіс. Там павінна быць болей! Цярэшчанка “трапіў” выпадкова, гэта мог быць Гайдукевіч, гэта мог быць Улаховіч. Але гэта не магла быць Караткевіч. Яна — адзіны прадстаўнік дэмакратычнай арганізацыі. Гайдукевіч даўно з’яўляецца крэатурай улады. Улаховіч таксама — ён і не хавае, што на баку Лукашэнкі. Ну і Цярэшчанка ж працаваў разам з Лукашэнкам, ён таксама з лукашэнскаўскай сістэмы. Тое, што выразалі яго — гэта гульня ў паказную дэмакратыю.


Пра тое, ці плаціў за подпісы

Не. Скажу больш. Я з’яўляюся адным з кандыдатаў, які сфармаваў самы вялікі выбарчы фонд на перыяд збору подпісаў. І самае галоўнае, што пералічалі не па мільёну (хоць былі і такія), а што чалавек пералічаў 2000, 3000, 5000. Атрымалася не так і шмат, праўда — 15 мільёнаў. Але ў астатніх не было і гэтага!

Калі б мы плацілі, то не думаю, што тады б сабралі 100 тысяч. Аплата подпісаў партыйным актывістам — гэта анамалія, яна разбэшчвае людзей. Вы можаце паразмаўляць з амерыканцамі, з немцамі. Каб вы ім сказалі, што валанцёрам, якія працуюць у кампаніі Хілары Клінтан, плоцяць нейкія грошы за валанцёрскую працу… Гэта бязглуздзіца! У нас у партыі многія выступаюць супраць. Калі яны ўдзельнічаюць у назіранні, ім там спрабуюць кампенсацыі за абед заплаціць, то яны проста гэтыя грошы перадаюць у фонд арганізацыі. Але да мяне прыходзілі іншыя людзі і казалі: мы гатовыя ўвайсці ў тваю ініцыятыўную групу, заплаці нам столькі і столькі.

Наконт астатніх кандыдатаў — з таго, што я ведаю — плацілі два кандыдаты — Цярэшчанка і Караткевіч. Цярэшчанка, я сказаў, адзін даляр. А Караткевіч — яны самі гэтага не хаваюць — плаціла, здаецца, па 5000 рублёў. Людзі з іх кампаніі пісалі пра гэта ў інтэрнэце, казалі нам пра гэта ў рэгіёнах.


Пра тое, як людзі стаялі ў чэргах, каб падпісацца за Калякіна

Пікеты былі розныя. Не заўсёды было ясна, чаму гэта так. Напрыклад, пікет у Полацку: проста чэргі стаялі, каб падпісацца! Учатырох мы не паспявалі падпісваць людзей. Мы пераехалі адтуль у Воршу, зусім побач. А там зусім ціха. Але затое з’явіліся людзі, якіх мы зачапілі, якія прыйшлі ў партыю. Увогуле, тыя людзі, якія паставілі за нас подпіс — 60 з лішнім тысяч — гэта перавышае колькаснасць нашай партыі ў 20 разоў. Гэта добрая база для далейшай дзейнасці.


Пра падатак на раскошу і Жэрара Дэпард’ё

Жэрар Дэпард’ё — гэта капіталіст. Чалавек, які можа прадаць радзіму, абы б плаціць паменш падаткаў. А сёння ў Францыі, адкуль ён уцёк, пра ўладзе сацыялісты, якія даўно адмовіліся ад камуністычнай ідэі. Мы таксама лічым, што багатыя павінны дзяліцца, у тым ліку праз падатак на раскошу.


Пра прапановы партыі

Па-першае, мы правядзем канстытуцыйную рэформу — і зробім нармалёвымі ўсе галіны ўлады, незалежнымі адно ад аднаго. Парламент будзе парламентам — і толькі ён будзе прымаць законы. Прэзідэнт краіны ніякіх законаў, дэкрэтаў, роўных закону, прымаць не будзе. Функцыі прэзідэнта будуць — выканаўчая ўлада. Суд павінен быць выведзены з падпарадкавання выканаўчай уладзе. Вярхоўны суд можа прызначацца ці выбірацца парламентам краіны, мясцовыя суды — мясцовымі саветамі. Партыі, якія праходзяць у парламент, павінны фінансавацца з бюджэта — як гэта зроблена ў многіх краінах свету. Трэба правесці рэформу мясцовага кіравання і самакіравання. Зрабіць выбарнымі кіраўнікоў мясцовай улады, змяніць парадак іх кампетэнцыяў і магчымасцяў.


Пра тое, дзе мы будзем браць грошы ў бюджэт

У нас даволі шмат грошай, якія мы расходуем не так, як трэба. 20% усяго кансалідаванага бюджэта сыходзіць на “агульнадзяржаўныя выдаткі”. А прасцей кажучы — на бюракратыю. Кожны пяты рубель! Пры гэтым, адукацыя і ахова здароўя — менш за 12%! Каб папоўніць бюджэт, трэба вырашыць шмат задач. Мы страшэнна адсталі — гэта гіганцкая віна Лукашэнкі. Атрымліваючы каласальныя прэферэнцыі ад Расіі (прыблізна 10% ВУП у год) — не стварыць дасканалых вытворчасцяў, гэта злачынства. Мы не ствараем новыя працоўныя месцы. Патрэбныя інвестыцыі ў краіну, якіх навалам у свеце! З урадам трэба кантактаваць па-іншаму. Бо сёння ў нас кантактуюць так: вы, дурні, ідыёты, павінны сядзець у турме. А ўрад сядзіць і запісвае: я, дурань, ідыёт, павінен сядзець у турме.


Пра стан сучаснай беларускай эканомікі

Апошнія 10 год мы працуем толькі на страты, у нас ніколі не было росту. За 10 год ВУП вырас у 1,7 раза. Усе кажуць: дык нядрэнна, ёсць рост! Але забываюцца, што мы кожны год атрымлівалі 10% ВУП проста з боку. Мы павінны былі вырасці ў 3,7 раза! А выраслі толькі ў 1,7. Мы знаходзімся ва ўпадку. Мы, даруйце, пражралі гэты залаты дождж, проста спусцілі ва ўнітаз. Гэта злачынства цяперашняй улады. Таму не сусветны крызіс да нас прыйшоў, проста халява скончылася.


Пра штогадовыя кветкі да помніка Леніну

Бо я лічу, што гэты чалавек зрабіў для Беларусі вельмі-вельмі шмат. Калі б не было Леніна з ягонай канцэпцыяй самастойных дзяржаваў і нацыяў, мы б ніколі не сталі нацыянальнай дзяржавай. Гісторыя беларускага народа вядзецца вельмі далёка, а гісторыя беларускай дзяржаўнасці пачалася 1 студзеня 1919 года, калі была створаная БССР. Потым мы ўвайшлі ў склад саюзнай дзяржавы. Гэта нармалёва — многія дзяржавы жывуць у саюзе, і добра сябе адчуваюць.

Тое, што Ленін запачаткаваў рэпрэсіі і аддаваў загады на забойствы — гэта няпраўда і ператоргванне фактаў. Цытаванне некаторых тэлеграм Леніна або рашэнняў Леніна, якія ён прымаў як старшыня саўнаркама ва ўмовах грамадзянскай вайны, або ва ўмовах замежнай інтэрвенцыі — абсалютна выдзярнутыя з кантэкста. “Увеличить количество расстрелов” — але каго? Тых, хто супрацьстаяў тады той уладзе, якая была.


Пра тое, ці прыемна Калякіну называцца адным словам са сталінскімі забойцамі

Гэта штапм, які выкарыстоўваюць нашыя ідэалагічныя супраціўнікі. Гэта ўсё няпраўда. Больш, чым камуністы, для развіцця Беларусі і культуры Беларусі не зрабіў ніхто. Калі мы з вамі прыгадаем 1920-я і 30-я гады — без тае беларусізацыі не было б і сённяшняй эліты, якая ёсць цяпер у нас. Не было б беларускай культуры, як такой. Гэта глупства, што расстралялі ўсю інтэлігенцыю. Глупства! Я ў гэта не веру, і гэта няпраўда. Гэта не пацьвярджаецца ніякімі статыстычнымі дадзенымі. Яшчэ раз кажу: рэпрэсіі адбываліся, але не ў тых аб’ёмах, пра якія вы кажаце. Лічбы завышаюцца: як пачытаеш, дык ці не 100% жыхароў Савецкага Саюза былі рэпрэсаваныя. Сёння ёсць лічба — 2 мільёны рэпрэсаваных чалавек. У значнай ступені пытанне рэпрэсій з’яўляецца прапагандысцкім штампам для барацьбы з камуністычнай ідэалогіяй.


Пра Сталіна

Сталін — чалавек, які змог супрацьстаяць той вялікай навале, якая прыйшла на нашую краіну. У яго ёсць многа заслуг, і ёсць вельмі шмат недахопаў. Дарэчы, самы вялікі ягоны недахоп заключаўся ў тым, што ён сапраўды засяродзіў усю паўнату ўлады ў сваіх руках і вельмі абмежаваў доступ да сябе інфармацыі пра тое, што адбываецца. Я б не хацеў параўноўваць Лукашэнку са Сталіным, бо гэта несупастаўныя гістарычныя фігуры: адзін пігмей, другі гігант. Але бяда Лукашэнкі заключаецца ў гэтым жа.


Пра Курапаты

Пытанне Курапатаў адкрытае дагэтуль. Пытанне, хто быў расстраляны ў Курапатах, адкрытае. Я вельмі спадзяюся, што некалі гэта стане вядома: хто расстрэльваў, каго расстрэльвалі. Я не ведаю гэтага. Я б хацеў, каб гэтае пытанне перайшло ад палітычных спекуляцый да фактаў. Можна казаць, што гэта былі немцы, можна — што НКУС. Але каго НКУС расстрэльвала — гэта таксама пытанне. Якіх людзей? Калі ў нас расстрэльвалі эсэсаўцаў, якія вешалі і ўродвалі нашых людзей — гэта было абсалютна апраўдана. Або тых хаўруснікаў, у тым ліку ўкраінскіх нацыяналістаў, якія палілі Хатынь. Гэта было цалкам апраўдана.


Чый Крым?

Цяпер? Расійскі, адназначна. Дзякуючы бяздарным паводзінам тых, хто прыйшоў да ўлады ва Украіне. Яны самі справакавалі адасабленне Крыма ад Украіны. Расія гэтым скарысталася. Дэ-юрэ сёння Крым расійскі — і, думаю, у агляднай будучыні ён будзе такім заставацца. Гэта разумеюць усе палітыкі свету. Маё меркаванне — ён мусіць быць тым, у чыім складзе хоча знаходзіцца. Я лічу, што большасць крымчанаў захацелі быць у складзе Расіі. Ніякага масавага супраціву ў Крыме не было. Тое, што была парушаная непадзельнасць Украіны, прапісаная ў Канстытуцыі? Ёсць яшчэ дзве каштоўнасці ў сусветнай практыцы. Гэта права нацый на самавызначэнне, і права дзяржаваў на цэласнасць.


Пра тое, ці Калякін прарасійскі, ці праеўрапейскі паліытык

Я ўпэўнены, што ў Еўропе мы нікому непатрэбныя. Больш за тое, наш дабрабыт сёння аб’ектыўна залежыць ад таго, наколькі мы будзем правільна выбудоўваць свае адносіны з Расійскай Федэрацыяй. Ёсць небяспека, што мы можам страціць расійскія рынкі. А еўрапейскія рынкі мы можа не здабудзем. Таму мы павінны паляпшаць адносіны з Еўрасаюзам, праводзіць шматвектарную палітыку, але памятаць, што нашыя жыццёвыя інтарэсы знаходзяцца ў Расіі. Але імкнуцца не сварыцца з Захадам. А калі казаць, ці я прарасійскі, ці праеўрапескі — то я прабеларускі палітык.


Пра тое, чаму сайт партыі не мае беларускамоўнай версіі

Ну, ён і рускамоўную мае даволі слабую. Таму гэтая праблема палягае не ў палітычнай, а ў эканамічный плоскасці. Я магу размаўляць па-беларуску вельмі добра, без праблемаў, чытаць, слухаць. Але я ўсё-ткі мыслю па-расійску. Таму я і сёння на пытанні адказваў на расійскай мове.

Калі я стану прэзідэнтам, дзяржаўныя мовы будуць дзве — расійская і беларуская. Наконт сімволікі — не ведаю. Няма такой сімволікі, якая б успрымалася ў грамадстве як беларуская і клалася на душу ўсім беларусам. На жаль, у нас сёння сімволіка з’яўляецца палітычным інструментам. Магчыма, гэта павінна быць нейкая новая сімволіка.


Пра тое, чаму не пайшла беларусізацыя ў 1990-х

Ёсць прыклад, калі Фронт, умацаваўшыся ў Вярхоўным Савеце, распачаў такую кампанію гвалтоўнай беларусізацыі, яны атрымалі ўсё наадварот. Затармазілася тады нацыянальнае адраджэнне — вінаваты Фронт сваёй нецярпімасцю. Яны ўзялі закон, які быў падрыхтаваны ў КПБ — і паставілі такія тэрміны, за якія немагчыма было выканаць. Напрыклад, усе прадпрыемствы павінны былі перакласці на беларускую мову ўсё сваё справаводства. А словаў такіх няма ў беларускай мове, каб перакласці некаторыя галіны гаспадаркі! І сёння многія спецыялізаваныя прадметы немагчыма выкладаць на беларускай мове, бо трэба ўводзіць новыя тэрміны. Канешне, было б выдатна, каб сёння кожны грамадзянін ведаў і беларускую, і рускую, і ангельскую мову.


Пра тое, ці будзе арганізатарам новай Плошчы

Калі пачнецца новая Плошча, я буду з людзьмі. Але я не буду арганізатарам гэтай Плошчы. Я не веру ў тое, што Плошча можа стаць інструментам змены ўлады. Плошча-2010 была выкарыстаная ўладай для таго, каб яшчэ больш запалохаць людзей. Туды прыйшлі не толькі актывісты партый, але і простыя людзі, з жонкамі, з дзецьмі. Быў такі сабе фестываль свабоды. Але калі іх жорстка збілі, яны (а там было, можа, 50 тысяч чалавек) — яны яшчэ мільёну расказалі, што не трэба нікуды хадзіць, калі хочаш, каб усё было добра з галавой і з усім астатнім.