Мнение

Сяргей Дубавец. СВАБОДА. Асаблівасці надвор’я

Сяргей Дубавец. Пісьменнік, журналіст, выдавец. Нарадзіўся ў 1959 годзе ў Мазыры. Пісаў усё жыццё, шмат і ва ўсіх жанрах, пераважна — у палемічным. Выдаў некалькі кніг эсэістыкі і прозы. Асноўная тэма творчасці — шуканне ўласнае тоеснасці беларуса ў сваёй краіне і ў свеце, у гісторыі і ў космасе. Быў рэдактарам газет «Свабода» (1990) і «Наша Ніва» (1991). З 1997 мае на Радыё Свабода аўтарскую перадачу «Вострая Брама».

Для адчування зімы дастаткова паху пячнога дыму ў халодным паветры і старой сцяны перад вачыма. Тады ва ўяўленні адразу з’яўляецца снег, нават калі яго зусім няма ў рэальнасці. А адчуванне зімы падобнае да таго, якое ты перажываў у маленстве.

У нейкім радыёапытанні людзі расказвалі, як яны ставяцца да таго, што клімат у Беларусі робіцца цяплейшым. Вулічныя мінакі ў адзін голас сцвярджалі, што іх гэта радуе, няхай бы і апельсіны ў нас раслі. Мяне не радуе. Натуральна, нехта можа хацець вечнага лета, але як мы адчуем каштоўнасць сонечнай цеплыні, калі яна будзе пастаяннай, а не будзе перамяняцца халоднымі парывістымі вятрамі і шэрай сцюдзёнай няўтульнасцю заложных зімовых дажджоў? З гадамі разумееш, што ў кожнай няўтульнасці антытэзаю жыве камфорт, а тады і сцюдзёны хлёсткі вецер становіцца жаданым — у тым сэнсе, што дае табе пачуццё адзінства з тваёй радзімай — такой, якая яна ёсць.

Надоечы я пераглядаў здымкі Мірскага замка, якія зрабіў роўна трыццаць гадоў таму, і зразумеў, чаму мяне тады так моцна і на ўсё жыццё ўразіла гэтая крэпасць. Руіна захоўвала сваю веліч і прыгажосць сваіх старажытных формаў. Яна ўся была як скала, што аддалілася ад чалавека і даўно не ведала ягонага ўздзеяння. Да слова трэба было б дадаць нешта пра «дыханне сівой даўніны» ці «голас вякоў». Але цяпер я ведаю, што рэч не ў гэтым.

Чалавек увогуле ніколі нічога не прыдумаў звыш таго, чаму навучыўся ў прыроды. Ён толькі паўтараў яе формы, яе колеры, яе логіку (наколькі мог яе ўхапіць), і таму ўсё, што ён стварыў сам, — другаснае. А самае няўклюднае і перакасабочанае жывое дрэўца заўсёды будзе больш дасканалым і натуральным, чым самае выверанае і складанае інжынернае стварэнне.

Старыя сцены, руіны замка, счарнелая вясковая хата да глыбіні душы кранаюць менавіта таму, што ў гэтыя творы чалавечых рук умяшалася прырода. Людзі сышлі, і прырода ўдыхнула ў пакінутыя імі спаруды жывы дух.

Пасля рэстаўрацыі Мірскі замак страціў чароўнасць руін, а набыў зыркія колеры дэкарацыі і эклектыку формаў. Але чалавечае — недаўгавечнае. Варта заехаць у Чарнобыльскую зону, каб пабачыць, як прырода за дваццаць гадоў праглынула вёскі, што будаваліся тут людзьмі ледзьве не з першабытных часоў.

Беларуская нацыя, якая пасля вайны масава пераехала з вёскі ў горад, прывезла з сабой і адмысловае стаўленне да архітэктуры, помнікаў, старых сцен. Вёска не ведае каштоўнасці старызны. Вёска выхавалася ў векавым змаганні з наступам дзікай прыроды. Таму вёска не можа захапляцца выглядам поля, зарослага бур’яном, альбо закінутага хутара, у вокнах якога гуляе вецер, а падворак захапіў лес. Усё старое, струхлелае і ўчарнелае трэба разбурыць, каб на яго месцы збудаваць новае — са свежага жоўценькага бярвення, з ярка пафарбаванай вагонкі і з навюткага шыферу.

Старыя сцены ўсіх, бадай, без выключэння беларускіх гарадоў сталі ахвяраю гэтай вясковай логікі. Але — помніце? — чалавек ніколі не можа пераўзысці прыроду, бо гэта ён частка яе, а не наадварот. І таму мы выпраўляемся глядзець старую архітэктуру ў тыя краі, дзе зразумелі прыгажосць яе старасці і дзе тая архітэктура мае дух.

А дома... Усё радзей пачуеш пах пячнога дымку і ўсё радзей пабачыш старую сцяну. І таму не зможаш уявіць сабе снег. Адсюль раздражненне ад таго, што зіма — не зіма, і цяпло ніяк не прыходзіць. І жывеш, па выніку, не душой, не пачуццямі, а вось гэтым сваім бытам, па некалькі разоў на дзень пазіраючы на тэрмометр, замест таго, каб выбрацца на вуліцу і сабраць усё разам, хай сабе ў памяці, — пячны дымок, старую сцяну, уявіць сабе снег, адчуць зіму — як у маленстве...

Меркаванні калумністаў могуць не супадаць з меркаваннем рэдакцыі. Запрашаем чытачоў абмяркоўваць артыкулы на форуме, прапаноўваць для ўдзелу ў праекце новых аўтараў або ўласныя матэрыялы.