Мнение

Сяргей Дубавец. СВАБОДА. Сьвет пагружаецца ў эмоцыі

 

Сяргей Дубавец. Пісьменнік, журналіст, выдавец. Нарадзіўся ў 1959 годзе ў Мазыры. Пісаў усё жыццё, шмат і ва ўсіх жанрах, пераважна — у палемічным. Выдаў некалькі кніг эсэістыкі і прозы. Асноўная тэма творчасці — шуканне ўласнае тоеснасці беларуса ў сваёй краіне і ў свеце, у гісторыі і ў космасе. Быў рэдактарам газет «Свабода» (1990) і «Наша Ніва» (1991). З 1997 мае на Радыё Свабода аўтарскую перадачу «Вострая Брама».

У тэлевізары кажуць не пра тое, што адбылося, а – добра гэта ці дрэнна, і тады ўласна факты робяцца няважнымі. Сапраўды, калі цэлы мегаполіс можна атруціць адным пацуком, тады якая розьніца, колькі намалацілі тон – сем мільёнаў ці восем. Калі грузіны ў Грузіі агрэсары, а бацька Пазьняка ў вайну быў паліцаем, тады якая розьніца, чым ілюстраваць грузінскую агрэсію ў Цхінвале – фоткамі расейскіх бясчынстваў у Поці або дзесяць гадоў таму ў Грозным. Галоўнае – пагнаць хвалю, бо ў патоку сьлезацечных калумбійскіх сэрыялаў і расейскага гламуру ніхто ня стане ўнікаць, хто рэальны злачынец, а хто праведнік. Наш тэлевізар ператварыўся ў Маякоўскага і, гледзячы на цябе шкляным вокам, з тупаватай упартасьцю распавядае аўдыторыі “что такое хорошо, а что такое плохо”.

Праўда, час ад часу не-не дый пакажацца на экране белая нітка, якой цыраванае тэлевізійнае шчасце. Гэтак цягам усёй Алімпіяды на канале “Лад” беларуска-швейцарскі банк рэкламаваў свой крэдыт “За БЛАГОполучие”. Ясна, што па-руску, але пры нашай усеагульнай непісьменнасьці, трасянкамоўнасьці і кашы ў галовах піяршчыкам з беларускага банку на беларускім канале варта было б улічваць, што “блага” па-беларуску – плохо. Вось вам і ўвесь “шчасьлівы” крэдыт і ўся вартасьць таго, пра што гоніць хвалю яшчык.

Зрэшты, не выключаю, што тут проста прыкол. Нейкая офісная галава вырашыла прыкалоцца з беларуска-швейцарскага банку, а атрымалася ў выніку метафара, наш адказ Маякоўскаму.

Аднак чэмпіёнства ў тым алімпійскім рэкламным блоку я б аддаў іншаму слогану – без культурна-моўнага акцэнту, але па сутнасці гэткаму самаму. Там загадкавы жаночы голас рэкламуе машыну “Таёта”, прамаўляючы з прыдыханнем: “Когда слова бессильны”. Цікава, колькі паважаная кампанія заплаціла за такія крэатыўныя “слова” прыкалісту-прыдумшчыку, які нават звілінай ня стаў варушыць, а адразу ў ветлівай форме паслаў дарагую фірму разам з усёй тэлеаўдыторыяй у абстрактны сьвет эмоцый? І тым самым стварыў яшчэ адну метафару часу, якую можна паўтараць ня толькі ў любой іншай рэкламе, але і ў выпусках навін літаральна пасьля кожнага сюжэту. Бо што такое насамрэч словы? Галоўнае – хваля, накат, напор і бляск уваччу. Паглядзіце, як сьвідруюць гледача позіркамі вядучыя БТ, выпускаючы сюжэт за сюжэтам, у якіх карэспандэнты, быццам цыркавыя пантэры, зрываюцца з ланцуга і ўзахлёб распавядаюць пра тое, што Віцебшчына, гэтая няўдалая і вечна адсталая Віцебшчына, нават гэтая Віцебшчына сёлета, чаго ніколі не бывала, намалоціць свой мільён!

Што столькі формы на БТ не было ніколі з моманту стварэньня – гэта дакладна. Форма дамінуе. “Когда слова бессильны”.

Абнадзейвае ў гэтай сітуацыі, як заўсёды, не што іншае, а мудрасьць беларускага народа. Гэта я абсалютна без іроніі. Рэч вось у чым. Ясна, што пантэрызму і сьвідраваньню вачыма нашы тэлевізійшчыкі вучыліся не ў Бі-Бі-Сі і не ў ТВ Палонія, а ў дарагіх сваіх масквічоў. І на нейкі час, як гэта ўласьціва кожнаму пачаткоўцу-пераймальніку, гіпертрафавалі іхны эмацыйны накат – аж да карыкатуры. Але, думаю, хутка да іх вернецца звыклая “агульная млявасьць” і яны пачнуць аціхаць. Бо гіпнатычная хваля з яшчыка ніяк не перацякае ў заяшчычнае жыцьцё. Парламент у нас сьпіць, міністры таксама нагадваюць патрывожаных у сьне Віня-Пыхаў, апазіцыя даўно парабіла эўрапейскія фрызуры і выказваецца больш чым стрымана. Хіба прэзідэнт калі-нікалі ўзбуджаецца на мікрафон. Але ён (прэзідэнт з мікрафонам) у нас такі адзін.

У Расеі на шкляное вока сёньня ўзбуджаецца ўся краіна – два кіраўнікі, два парламенты, ваеначальнік Нагавіцын і ўвесь калектыў гэтага вялікага паравознага дэпо. Словам, першаўзор рашуча абышоў нашых пераймальнікаў і гоніць неабдымна эмацыйную хвалю ў неабдымную расейскую прастору. Вяршыняй усяго гэтага некалі стане жанр абсурду, калі на экране будзе зьяўляцца карцінка з подпісам “хорошо” і карцінка з подпісам “плохо”. “Хорошо” – “плохо”, “хорошо” – “плохо”...

Усё гэта ўжо было ў 20-м стагоддзі і, нібыта, ужо й забылася. Тэатр абсурду даўно стаў класікай. А чым ён быў выкліканы да жыцьця? Далібог, даводзіцца паўтараць агульнавядомыя рэчы, аж нецікава. Але куды дзявацца, калі наш сьвет пагружаецца ў эмоцыі самым што ні ёсьць хрэстаматыйным чынам.

Дык вось, зноў і зноў згадваецца расповед жанчыны, якая на мітынгу слухала выступ Адольфа Гітлера. Гітлер то заціхаў, то распаляўся да чырвані, то зноў астываў. І разам з ім то аціхала, то награвалася шматтысячная аўдыторыя. Жанчына згадвала, што калі ён западаў у экстаз, разам з ім раўлі ў экстазе ўсе астатнія, і яна ў тым ліку. Так доўжылася гадзіны дзьве.

Калі яна, накрычаўшыся, вярталася з мітынгу дадому, ёй раптам стала сорамна за сябе. Ведаеце, чаму? Яна паспрабавала ўспомніць, пра што ён гаварыў. А ў галаве было пуста.

Меркаванні калумністаў могуць не супадаць з меркаваннем рэдакцыі. Запрашаем чытачоў абмяркоўваць артыкулы на форуме, прапаноўваць для ўдзелу ў праекце новых аўтараў або ўласныя матэрыялы.