Мнение

Уладзімір Падгол. ДЫКТОЎКА. Што яшчэ Бог наказаў беларусам?

 

Уладзімер Падгол. Кандыдат філасофскіх навук. Апошні запіс у працоўнай кніжцы: з лютага 1997 года — кіраўнік інфармацыйна-аналітычнага цэнтра Прэзідыюма Вярхоўнага Савета 13-га склікання. Аўтар «Падручніка па апазыцыйнай барацьбе», кнігі «Асновы палітычнай псіхалогіі», раманаў «Куля для прэзідэнта», «Валадар Кулі», «Чортавы жорны», а таксама канцэпцыі амерыканскага «Акта аб дэмакратыі ў Беларусі». Кіраўнік ГА «Інфармацыйныя і сацыяльныя іннавацыі». Стваральнік Музея жорнаў.

Пра менталітэт беларусаў можна сказаць коратка показкай: “Бог цярпеў і нам наказаў”. У маім рамане “Куля для прэзыдэнта” ёсьць сімвал кулі, складзенай з беларускіх душаў. На яе вяршыне стаіць хлопчык, яго штаны спушчаны, як і ў брусэльскага малыша, але наш — не пісае. Калі пытаюцца: “Чаму?”, адказ просты: “Церпіць!”.

Нашы людзі церпяць усё. Нават тое, што іхніх дзетак кормяць ежаю з Чарнобыльскай зоны. І на чарку зерне бяруць адтуль, і на скварку. Але людзі не ідуць ні на бойку, ні на сварку з уладатрымальнікамі – церпяць.

Тры гады таму, калі палітычныя лідэры думалі, чым адзначыць 90-годзьдзе БНР і зьвярнуліся да мяне, я трапіў у амбасаду Літвы, дзе сваю агульнанацыянальную дыктоўку рыхтаваліся пісаць літоўцы, якія жывуць у Беларусі. “А чаму мы не пішам?” — падумаў я. Даведаўся, што і палякі пішуць, і іншыя народы. А тут яшчэ да мяне зьвярнуліся ветэраны адраджэньня нацыянальнага руху і паскардзіліся на жыцьцё: старыя сталі, на дэманстрацыю і ў пікет няма сілы пайсьці… І тады я прапанаваў нашым палітыкам у гонар 90-годзьдзя БНР напісаць сімвалічную дыктоўку на беларускай мове. І ўсе, нават нямоглыя і хворыя, старыя і малыя, змогуць узяць удзел у дэманстрацыі салідарнасьці з мовай.

Колькі сілаў і нэрваў давялося спаліць, каб пераканаць прызнаных лідэраў у неабходнасьці акцыі салідарнасьці з роднаю моваю, – можна дэтэктыў напісаць. Былі і такія, хто плявузгаў, нібы дыктоўка – гэта праект спецслужбаў, накіраванае на зрыў сьвяткаваньня Дня волі. Але ўрэшце ўсё пайшло добра. Дыктоўку пісалі сотні людзей у Менску ды іншых беларускіх гарадах. У Віцебску Мірон рабіў гэта на самым высокім доме горада, а потым вывесіў нацыянальны сьцяг. Барыс Хамайда пісаў дыктоўку ля пляца Волі ў атачэньні аўтаматчыкаў — і сваёй мужнасьцю падштурхнуў афіцэра з вялікімі зоркамі на пагонах, які камандаваў аўтаматчыкамі, прызнацца перад падначаленымі, што і сам любіць беларускую мову і гамоніць на ёй. Але найбольш мяне ўразіла маці Аляксандра Казуліна. Яна, хаця хварэла, прыехала тады ў Чырвоны касьцёл — дзеля мовы і дзеля сына, якія — і сын, і мова — былі зьняволеныя.

Дыктоўку пісалі ў ЗША і ў шмат якіх краінах Эўразьвязу. Пісалі ў Расіі — у маскоўскай бібліятэцы імя Леніна, дзе тамтэйшым беларусам дыктаваў Віктар Шалкевіч.

Вось ужо пачатак трэцяй агульнанацыянальнай дыктоўкі. Сябры клуба “Спадчына” напісалі тэкст, які склаў Адам Мальдзіс, а прачытала Зінаіда Бандарэнка. І на сваім сайце яны выставілі ўжо ажно чатыры тэксты дыктоўкі. Маю лісты з-за мяжы, і мне пішуць былыя амбсадары краінаў Эўразьвязу, што будуць пісаць дыктоўку з сайту ветэранаў адраджэньня. І ТБМ без сумневу спрычыніцца да арганізацыі дыктоўкі: ім сам Бог наказаў.

Вядома ж, хочацца, каб нашы лідэры грамадзкага руху і палітычных партыяў так арганізавалі агульнанацыянальную дыктоўку, каб пашану да мовы пабачылі беларусы. А гэта значыць, што пісаць трэба ня толькі ў офісах ды кватэрах, але і ў людных грамадзкіх месцах, ля помнікаў літаратарам. Бо дыктоўка – гэта і акцыя салідарнасьці з мовай, і акт негвалтоўнага супраціву. Супраціву сьмерці — мовы і нацыі.

Калі хто ня ведае добра мовы, ня трэба палохацца. Ніхто ня будзе правяраць, калі не захочаце. Пакінеце сваім дзеткам ды ўнукам на памяць, як запавет стаўленьня да мовы.

А я хачу прапанаваць яшчэ адну ідэю. Зноў жа не сам прыдумаў. Год таму ў Брусэлі ў дыпляматычным прадстаўніцтве Чэхіі ў Эўразьвязе пад час дзён Чэхіі гаспадары паклалі на стол дзьве кнігі. Адну – Біблію, а другую – кнігу з чыстымі лістамі. І прапанавалі гасьцям перапісаць радкі з Бібліі сваёй рукой у чыстую кнігу. І госці пачалі перапісваць. Чаму б нам не зрабіць нешта падобнае? Напрыклад, у касьцёлах і цэрквах сьвятары маглі б адвесьці месцы для дзвюх кніг. І людзі пісалі б дыктоўкі з Бібліі. Пры гэтым салідарнасьць з моваю і Бібліяй была б праяўлена ў новай форме і засталася б глыбока ў душах.

Думаю, што дыктоўка з Бібліі патрэбна ня толькі чэхам, а таксама і нам. І нам — у значна большай ступені. Яе нам наказаў сам Бог!

Меркаванні калумністаў могуць не супадаць з меркаваннем рэдакцыі. Запрашаем чытачоў абмяркоўваць артыкулы на форуме, прапаноўваць для ўдзелу ў праекце новых аўтараў або ўласныя матэрыялы.