Мнение

Алена Германовіч. НАРОД ЗАПАЛОХАНЫ. Дзеепрыметнік залежнага стану

 

Алена Германовіч. Нарадзілася днём 23 сакавіка 1978 года. Праз месяц, у тры гадзіны ночы, мяне ў беспрытомным стане па прычыне немаўляцкага ўзросту і ў строгай сакрэтнасці ахрысцілі. Хроснымі выступілі член Камуністычнай партыі, дырэктар школы і першы сакратар райкама камсамола, што і вызначыла маю будучыню. Не, я не стала камуністам — партыя развалілася, не стала святаром — па прычыне іншага полу. Але люблю тэатр, экстрым і літаратуру. А, вось яшчэ — я ўласны карэспандэнт БелаПАН па Гомельскай вобласці.

Запалоханы — дзеепрыметнік залежнага стану. Залежнага! Стану! Дадзеная форма спалучаецца з назоўнікам у творным склоне. Але звычайна ў сказе «народ запалоханы» мае суразмоўцы не называюць таго, хто у творным склоне творыць бязмежжа, хто рэальны ўтваральнік дзеяння. Хто, які прусак, монстр, зданнё, прывід, сволач якая, падлюка, нягоднік, драпежнік, кажан ці крумкач запалохаў народ? Хто ён, дзе ён, як яго знайсці і пакараць за тое, што мы ўсе баімся нечага? Гэй, выходзь, я цябе не баюся, выклікаю цябе на бой, хоць і не ведаю, хто ты. Не дазволю, не прабачу!

Мне гэта важна – знайсці таго, выкрыць, выцягнуць на белы свет, каб усе бачылі таго, хто палохае іх. Каб больш не баяліся. Пры свеце – не страшна.

За час сваёй працы на абшарах РБ я не чую дадзенае словазлучэнне толькі тады, калі дзень не выходжу з хаты. А як толькі выйду «у народ», дык адразу чую, што народ той запалоханы. Як страшна жыць. З сынам едзем у тралейбусе, і чамусьці пачулі абвестку так: «Пасажыры, якія на працягу аднаго прыпынку не аплацілі праезд, лічацца безбілетнымі і падвяргаюцца СТРАХУ». Мы так пачулі, прычым удвух. Смяяліся, калі ўявілі, як «зайцаў» выводзяць з «рагатага» монстры-зомбі і «падвяргаюць страху»: палохаюць, кідаюць у студню, цярновы куст ці гоняць па калідоры са зданнямі за кожным вуглом.

Я знайшла аднаго, другога, трэцяга і тысячнага, якія гавораць пра сябе ў множным ліку, залежным стане дзеепрыметніка: «Народ запалоханы». Гэта калі я прашу назваць прозвішча ці выказаць сваё нейкае меркаванне. Наогул на нейтральную тэму, напрыклад, такую, як наша агульная светлая будучыня.

Адзін чалавек... Не, не магу, зараз буду плакаць... Ён так крануў маё слабае сэрца, распавядаючы пра свой жабрацкі заробак у 800 тысяч рублёў і наяўнасць тых, каго трэба ўтрымліваць за тыя капеечкі, – цёшчу, жонку, дзяцей. Я ледзь не плакала, уяўляючы жахлівыя карціны – галодныя дзеці губляюць на ўроках прытомнасць, жонка сядзіць дома, бо не мае зімніх ботаў, цёшча з гіпертаніяй з апошніх высілкаў здзірае скуру з апошняга труса. У якой страшнай краіне мы жывём, жах нейкі. Чалавека трэба ратаваць! Я кажу: «Напішам у газету, чорт бы іх пабраў, тых начальнікаў, так немагчыма! Ваша прозвішча, таварыш!»

Чалавек неяк так аж зменшыўся ў памерах, шэпча, спалохана азіраючыся: «Народ запалоханы!» Прычым гаворыць пра гэта чамусьці ў трэцяй асобе множнага ліку. «У вас тут ужо расстралялі некага, утапілі ў балоце? Хто, хто гэты страшны чалавек, каго вы баіцеся?» – палохаюся і я (і мне страшна, трэба хутчэй з'язджаць з гэтага месца!). Чалавек у адчаі, ён у роспачы, ён баіцца, ён шэпча: «Ну вы ж самі разумееце!» Што я разумею?

І тут разумею. Нешта. Калі выйшлі на ганак, і я бачу яго аўто – даволі прыстойнае. Напэўна, яно (яна — калі машына, і ён — калі аўтамабіль) яго і спалохала? А ну, як знікне?

Іншую кабету запалохалі бюлетэні. Яна працавала на выбарах і нешта там з імі рабіла. Дык потым казала мне па сакрэту (Мне! Па сакрэту! Гэта ўжо не страшна, а смешна), што спаць не магла. «А мала ці што? А калі б што? А ты знаеш тую апазіцыю? А калі б змянілася ўлада? Турма і вошы! Гэта ж артыкул, тыя б начальнікі не селі, а я б сядзела!» Паперы яе запалохалі, спаць не давалі.

Трэцяга прамоўцу сакральных словаў «Народ запалоханы» запалохаў алкаголь. Віно – яно смачнае. А потым як рассмакаваў ён віно, дык і на працу не хадзіў. Але не. Не выгналі. Толькі сказалі зрабіць адну чорную справу. Не, не выгналі. Свой чалавек, хто ж не п'е? З таго часу яго палохае алкаголь.

Таго – аўтамабіль запалохаў, тую – паперкі, трэцяга – алкаголь, адну жанчыну – курыца з голымі пасінелымі лыткамі, якія бессаромна і нахабна тырчаць з паліцы лядоўні («А калі мне не будзе чым карміць дзяцей?!» — крычала яна на мяне і дэманстравала «апошнюю курыцу». А я, каб умела, малявала б такія эпічныя палотны – «Апошняя курыца ў «Атланце», «Апошні боршч на «Гефесце»), чацвёртага – сеткі запалохалі. Ён сеткі ставіць на рэках ды азёрах, а нельга, па закону. Рыбы хочацца дармавой, а сеткі – нельга. Начамі тыя сеткі сняцца і палохаюць яго. Пятага запалохала паліва. Ён не хоча, а вымушаны – злівае паліва штодзень са службовага аўто. «І нічога, што два мільёны заробак, а паліва-то бясплатна!» — хваліўся неяк. А потым жонка скардзілася, што «мой-то – не спіць!» Бензін запалохаў чалавека. Шостага – мяжа палохае. Ездзіць-тралюе туды тое, назад – іншае, з Беларусі – ва Украіну, потым – назад. Сёмага – пясок. Ён пясок возіць. За два мільёны – дзяржаве. За некалькі соцень – простым людзям. Ноччу пясок той яго палохае.

«Мы не вінаватыя! Яны першыя пачалі! Яны мільярды крадуць, а нам ужо і літра паліва не ўкрасці? Яны першыя пачалі, каб яны не кралі, дык і мы не бралі б нічога!». Так?

У дзяцінстве, калі разбіраюцца дзіцячыя бойкі-спрэчкі, малыя крычаць наперабой: «Гэта ён першы пачаў!» Дарослыя ж не зважаюць, хто першы, хто другі пачаў, даюць пакаранне і аднаму, і другому.

Тыя першыя пачалі, мы падтрымалі. А фактычна мы падтрымалі іх. Тады чаго скардзіцца?

Дзеепрыметнік залежнага стану. Гэта нават дзеяння не робіць, так – прыкмета дзеяння. Можа, прыйшоў час гаварыць лёгка і проста – дзейнік+выказнік (назоўнік+дзеяслоў), у першай асобе, плюс даданыя члены сказа? Напрыклад: «Я баюся знікнення (курыцы, машыны, сетак, паліва, халявы, дармавой кватэры, пяску, «дзіцячых» грошай, новай сукенкі, касметыкі, ці таго дурня, які мяне ўсім гэтым забяспечвае)».

PS. У садружнасці «Ананімныя алкаголікі» ёсць такі прынцып: «Мы заўсёды захоўваем сваю ананімнасць у нашых кантактах з радыё, тэлебачаннем, кіно». Апошнім часам здаецца, што большасць беларусаў запісаліся ў нейкую садружнасць «Ананімныя грамадзяне». Бо калі што і паведамяць журналістам (маю на ўвазе, так званыя «простыя людзі»), то толькі на ўмовах ананімнасці. Ці пішуць мільёны скаргаў, падпісваючыся «Ананім». Можа, вас і няма на самой справе? Толькі зданні, цені якога – страх?

Меркаванні калумністаў могуць не супадаць з меркаваннем рэдакцыі. Запрашаем чытачоў абмяркоўваць артыкулы на форуме, прапаноўваць для ўдзелу ў праекце новых аўтараў або ўласныя матэрыялы.